Corticelli Szymon, dyplomata polski w. XVIII, rodem z Como z Lombardii, był synem oficera cudzoziemskiego autoramentu, który przeszedł do służby polskiej z Kurlandii. Szymon zaciągnął się do gwardii pieszej koronnej w r. 1741. Wysoki, piękny, śmiały, wymowny, spodobał się swemu szefowi, Augustowi Czartoryskiemu, który go niekiedy posyłał do Wiednia z poufnymi zleceniami. Podobno wdawał się przy tym C. w śliskie sprawki miłosne, które mu zrujnowały zdrowie. Zwiędłego, skurczonego w pałąk filozofa-epikurejczyka pozbył się Czartoryski z gwardii, poczym ów znalazł popleczników w Kazimierzu i Stanisławie Poniatowskich, a poniekąd i w Wacławie Rzewuskim, hetmanie polnym koronnym. Pierwsi wyrobili mu 16 XII r. 1762 wójtostwa Kurzynę i Jarocin w Sandomierskim, trzeci umożliwił karjerę wojskową do stopnia obersztlejtnanta włącznie (1763). Kiedy Stanisław Poniatowski został królem, C., zaliczany do piątki najwpływowszych powierników dworu, szybko postępował w jego łaskach. 1 VII r. 1765 uzyskał indygenat, 18 tm. pułkownikostwo, w grudniu został gener. adiutantem. Awanse te stały w związku z misją, którą mu powierzył król na dwór Marii Teresy, podobno w przedmiocie swatów z arcyksiężniczką Elżbietą. Celu tego C. nie dopiął, ale w sferach wiedeńskich wyrobił sobie takie stosunki, że stał się dla przyjezdnych Polaków niezbędnym instruktorem; u niego to gościł przez półtora roku podczas konfederacji barskiej poeta Karpiński; do niego pobiegł w jesieni r. 1769 inny poeta St. Trembecki, z ostrzeżeniem, że niektórzy konfederaci (Mostowski) knują zamach na tron i życie Poniatowskiego. To też koła patriotyczne patrzały nań zezem i pomawiały go o stręczycielskie dla dworu warszawskiego przysługi; skądinąd jednak słychać, że szambelan królewski (od 12 IX 1771) nie doręczył Marii Teresie pewnego listu Stanisława Augusta, gdzie zamachowcy z 3 XI r. 1771 nazwani byli królobójcami. Torował potem drogę misji And. Ogińskiego (1772), podczas kryzysu rozbiorowego bawił zdaje się w kraju, powołany 22 XII 1773 do Komisji Wojsk. Koronnej. We wrześniu 1774 jeździł (naprawdę, czy dla pozoru) do wód zagranicznych (podobnie jak później w maju 1778), zaś 10 IV 1776 przybył do Wiednia w charakterze urzędowym jako zastępca rezydenta Zawiszy; z ówczesnych doniesień jego widać, że posiadał zaufanie króla w najważniejszych sprawach politycznych. Pertraktował z radcą Bindersem o sól, o poparcie reformatorskich zamysłów Stanisława, o demokrację zaboru; przesłał dworowi ostrzeżenie, że August Czartoryski ofiarowuje koronę polską arcyksięciu Maksymilianowi. Po pół roku zrezygnował z niezbyt owocnej misji na rzecz ks. Pokubiaty. Może nie chciał podlegać Radzie Nieustającej (którą nazywał zdradą), może go ciągnęło do dóbr, uciułanych w Polsce bądź z nadania królewskiego, bądź przez procesy. Miał on m. i. najpierw Bodaczów w krakowskim (1766), potem Rogi w Sanocczyźnie, a gdy te zajęli Austriacy, wziął Deszkowce na Podolu (1773); w końcu (1783–5) starostwo korytnickie. Od r. 1784 do 1788 ozdobiony orderem św. Stanisława rezydował w Wiedniu z tytułem ministra: pobrał wtedy 92.750 złotych. Rada Nieustająca przed samym swym upadkiem zarzuciła C-emu (w grudniu r. 1788), że nie doniósł w swoim czasie o projekcie wydzierżawienia żup wielickich Prusakom; zarzut ten publicznie wytoczył 4 i 6 XII Jan Krasiński poseł podolski, który go nawet pomawiał o zaprzedanie się Wiedniowi; C. wówczas wykazał, że pensję 800 guldenów pobiera jako odszkodowanie za utracony dochód z inkamerowanych dóbr bpwa tarnowskiego, a winę zaniedbania przerzucił na Radę. W r. 1789 następcą jego został Wojna. Koniec C-go nieznany. Jeszcze jesienią r. 1790 świadczył przysługi Polakom w Wiedniu. Że zżył się on mocno z przybraną polską ojczyzną i doskonale władał jej językiem, to pewna; ale przylgnął i do dworu cesarskiego, który mu miał ofiarować tytuł hrabiowski oraz kanclerstwo Galicji.
Bartoszewicz J. w Enc. Org.; tenże, Panowie niemieccy na dworze Stanisława Augusta, W. 1852 (z pierwodrukiem tej pracy w »Dzienniku Warsz.« 1851, nr 127, polemizuje Ludwik de Vaux w »Bibl. Warsz.« 1854, I); Konopczyński, Od Sobieskiego do Kościuszki, W. 1921; Karpiński, Pamiętniki, 80; Kitowicz; Heyking, Aus Polens und Kurlands letzten Tagen, 259; Vol. leg. VII 377; Rkp. B. Czart. 699, 724; Rkp. Arch. Popielów 396 w Arch. Głównym W.; Instrukcja dla And. Ogińskiego 1772 w Arch. Państw. w Leningradzie.
Władysław Konopczyński